Başına buyruk ikiz “planemo”

Astronotlar, 400 ışık yılı uzaklıkta biri Jüpiter’in 7, diğer 14 katı büyüklüğünde birbirleri etrafında dönen gezegensi iki göktaşı keşfetti.

Astronomide, tam olarak gezegenleşme süreci yaşamamış gezegenimsi yapılara ‘planemo’ adı veriliyor. Planemolar kahverengi cüce yıldızlaşamamış göktaşlarına benziyor. Nükleer reaksiyonlar yapamayacak kadar küçük oldukları için cüce kalan fakat gezegenden daha büyük olan planemolar genellikle bir yıldızın etrafında dönüyor. Şimdiye dek onlarca planemo keşfedildi. Ancak son keşfedilen ikiz planemoları diğerlerinden ayıran ise, birbirlerinin etrafında dönüyor olmaları.

Bilinen kahverengi cücelerin yaklaşık yüzde 15’i çiftli halde bulunuyor. Ancak planemo olarak bakıldığında yeni keşfi yapılan gezegenimsi göktaşları, ilk ikiz planemo olarak kayda geçti. Göktaşlarına Oph 162225 ve Oph 240515 gözlem adları verildi. İki planemo birbirlerinden yaklaşık Güneş-Plüton mesafesi kadar uzaktalar.

Gözlemi yapan Toronto Üniversitesi uzmanı Ray Jayawardhana, uzayın yıldız ve gezgen kombinasyonunun ötesinde çok çeşitli ve renkli bir bütün olduğunu, son keşfin de bunun güzel bir örneğin olduğunu vurguluyor. Jayawardhana, çiftli planemoların birkaç milyon yıllk olduğunu ve 400 ışık yılı uzaklıkta bulunduklarını ifade etti.

NASA’nın Spitzer Uzay Teleskobu’nun kızılötesi gözlem araçlarıyla yapılan incelemelerde, planemoların etrafında gaz ve tozdan oluşan bir disk bulunduğu anlaşıldı. Planemoların aynı zamanda doğduğu düşünülüyor, ancak uzmanlar ikiz yapının nasıl oluştuğunu henüz çözmedi.

GEZEGEN Mİ PLANEMO MU?

Planemoların ne derece gezegen olduğu astronomlar arasında tartışılıyor. Gezegeni büyüklükle tanımlamak gerekirse, birçok planemo gezegen olarak kabul görebilir. Bazı astoromlar Jüpiter’in 13 katı bir büyüklüğü sınır olarak kabul ediyor, zira bu büyüklüğün üstündeki cisimler deuteriumu (bir hidrojen türevi) yakabiliyor. Ancak bilim insanları gezegen-lik sıfatının salt kütleyle ölçülemeyeceğini, esas yanıtın gökcisminin nasıl oluştuğunda yattığını vurguluyor.

Dünya dahil bilinen birçok gezegen gaz ve toz bulutlarının kütle çekim gücüyle kendi ekseninde sıkışmasıyla oluşuyor ve mutlaka bir yıldızın etrafında dönüyorlar. Son keşfedilen planemoların böyle bir geçmişleri olmadığı düşünülüyor. Aksine Jayawardhana ikiz planemoların ikiz yıldız sistemleri gibi, sıkışan gaz kütlesinin katılaşmadan önce ikiye ayrılması suretiyle doğduğunu düşünüyor.

NTVMSNBC